عوامل دخیل در مدیریت نوردهی در طیور شامل منبع، شدت، مدت، یکنواختی و طول موج (رنگ نور) میباشد. در مطالعات بسیاری اثرات طول موجهای کوتاه (آبی و سبز) و طول موج های بلند (نارنجی و قرمز) بر آسایش پرندگان، افزایش وزن بدن و تولید تخم مرغ مورد بررسی قرار گرفته است.
نور آبی یا سبز تاثیر مثبتی بر وزن بدن دارد و نور قرمز یا سفید برای تولید تخم مرغ در جوجهها و بلدرچینها مفید است.
نتایج تحقیقات نشان می دهد که طول موجهای مختلف میتوانند بر آسایش، افزایش وزن بدن و تولید تخم مرغ اثرات مثبت یا منفی داشته باشند.
مقدمه:
نور دارای پنج ویژگی اصلی است:
- منبع
- شدت
- مدت
- یکنواختی
- طول موج (رنگ نور)
با توجه به اهمیت نور در سطح تولید و آسایش، مطالعات بسیاری بر روی اثرات آن در طیور صورت گرفته است. بر اساس این مطالعات، طول موج نور (رنگ) بر رفتار، آسایش، رشد و عملکرد طیور تاثیر میگذارد. در این مطالعه به اثرات طول موج نور در طیور پرداخته میشود.
فیزیولوژی چشم در طیور
سیستم بینایی طیور کاملاً متفاوت از سیستم بینایی انسان است. چشم ها تکامل یافته ترین اندام های حسی طیور هستند. در مقایسه با انسان، طیور مهارت های بصری بهتری از جمله طیف رنگی وسیع، حساسیت دید بدون ارتعاش، تطابق دید و تیزبینی دارند. بینایی ۷۰ درصد از قوه ادراک آنها را تشکیل می دهد و وزن چشم ها نسبتاً سنگین تر از مغزشان است.
نور مرئی دارای طول موج ۳۸۰ تا ۷۴۰ نانومتر است که در بین پرتوهای نور مادون قرمز نامرئی (طول موجهای بلند) و پرتوهای های نامرئی فرابنفش (طول موجهای کوتاه) قرار میگیرد.
چشم انسان بیشترین حساسیت را در طول موج ۵۵۵ نانومتر دارد، در حالی که چشم پرندگان در طول موج ۵۶۲ نانومتر حساس است، چشم انسان قادر به مشاهده در ناحیه بسیار محدود طول موج ۴۰۰-۷۰۰ نانومتر است، اما طیور قادر به درک طول موجهای بالاتر از ۳۲۰ نانومتر میباشند.
سه عامل اساسی بر بینایی در طیور تاثیرگذار است: تشخیص شبکیه، تشخیص غده پینهآل و تشخیص هیپوتالاموس.
شبکیه تضمین میکند که پرندگان محیط خود را به وضوح میبینند و به آن واکنش نشان میدهند و نشان میدهد که نور بر رشد و رفتار مؤثر است. دو نوع گیرنده نوری در شبکیه وجود دارد: مخروطی و میله ای. بر خلاف انسان، طیور دارای دو گیرنده مخروطی هستند.
سلولهای میلهای قادر به درک رنگها نیستند و تنها می@توانند از طریق رنگدانه های ردوپسین نور سفید را تشخیص دهند و در نتیجه باعث می شوند اشیاء در تاریکی بهتر مشاهده شوند. سلولهای مخروطی حاوی رنگدانههای یدوپسین هستند و پنج زیرمجموعه از گیرندههای مخروطی شامل چهار مخروط منفرد و یک جفت سلول مخروطی هستند، این گیرندهها آبی (450 نانومتر)، سبز (550 نانومتر)، قرمز (700 نانومتر) و بنفش (415 نانومتر) هستند، که نوع بنفش آن متفاوت از انسان است. توسط گیرندههای بنفش، طیور میتوانند پرتوهای UV-A (که زیر طیف بینایی انسان هستند)، را مشاهده کنند.
عملکرد سلولهای مخروطی زوج دقیقا شناخته شده نیست، اما تصور میشود که واسطه ادراک جنبش های بدون رنگ باشند.
به این ترتیب، بر خلاف انسان، طیور میتوانند پرتوهای نور در اشکال مختلف را درک کنند و برخی منابع نور را به شکل روشنتر و درخشانتر مشاهده کنند.
غده پینهآل در ناحیه مثلث شکل پشت مغز، میان نیمکره مخ و مخچه واقع شده و گیرنده های نوری (فتورسپتورها) در آن قرار دارند. غده پینه آل، نقش مؤثری در ترشح هورمونهای سروتونین و ملاتونین دارد. این هورمونها نقش مهمی در عملکرد ریتم شبانه روزی، اعمال مختلف غدد درونریز، جابجایی، دمای بدن و فصل جفتگیری در طیور دارند.
چنانچه شدت نور بیش از ۴ لوکس (روشنایی) باشد، به داخل جمجمه نفوذ میکند و به غدد پینهآل می رسد و ترشح هورمونهای سروتونین و ملاتونین را سرکوب میکند.
هیپوتالاموس در بخش عمقی بافت مغزی در ناحیه پری اپتیک پیشین قرار دارد، بسته به شدت نور، هیپوتالاموس به طور مستقیم ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)، هومئوستازی و ساختار فیزیولوژیکی بدن را تحت کنترل دارد.
یکی دیگر از تفاوتهای مهم بین پرندگان و انسان این است که پرندگان قادرند نور را از طریق گیرندههای خارج شبکیهای در هیپوتالاموس و غده پینهآل دریافت کنند.
نور با طول موج بلند به طور مستقیم به داخل جمجمه و مغز نفوذ میکند و از آنجا که انرژی خیلی زیادی دارد به هیپوتالاموس میرسد، طول موجهای مختلف نور به طور مستقیم به هیپوتالاموس نفوذ میکنند و اثرات مختلفی دارند. گیرندههای نوری خارج شبکیه به ناحیه قرمز طیف الکترومغناطیسی واکنش نشان میدهند.
اثرات طول موج نور بر طیور تخمگذار
با توجه به مطالعات پیشین، طول موج نور یا رنگ نور بر رفتار، آسایش و عملکرد طیور تاثیرگذار است. بنابراین، مدیریت نور فاکتور مهمی در تولید طیور محسوب می شود.
لوئیس و همکاران (2007) از 448 مرغ تخمگذار سفید نژاد لوهمن برای ارزیابی اثرات نور سبز استفاده کردند و نتیجه گرفتند که استفاده از نور سبز در سالن های طیور تاثیر مثبتی بر رشد و بهرهوری مرغهای تخمگذار ندارد. Reddy و همکاران (2012) در مطالعه ای 24 قطعه مرغ تخمگذار سفید لگهورن را در زیر یک لامپ رشتهای با نور سفید به مدت 72 هفته پرورش دادند. پس از آن، جوجهها به منظور پرورش یک گروه تحت طول موج 450 نانومتر و گروه دیگر تحت نور با طول موج 650 نانومتر به دو گروه تقسیم شدند. تولید تخم مرغ از پرندگان در نور 650 نانومتر در ابتدای آزمایش 49.9٪ و پس از رسیدن به 82 هفتگی به 83.3٪ افزایش یافت. مرغهای تحت نور 450 نانومتر در ابتدای آزمایش تولید 51.1 درصد داشتند که در هفته ی 82 به 46.4 درصد کاهش یافت. این محققین نتیجه گرفتند که گیرنده های نوری خارج شبکیه واقع در هیپوتالاموس نقش مهمی در تولید تخم مرغ ایفا می کنند.
طول موج بلند در مقایسه با طول موج کوتاه راحت تر می تواند به بافت های عمیق نفوذ کند و ترشح mRNA GnRH I از هیپوتالاموس را افزایش می دهد. در شرایط گرمسیری، استفاده از نور قرمز برای بیش از چهار ساعت و کمتر از 12 ساعت به طور مثبت تولید تخم مرغ را تحت تاثیر قرار می دهد. استفاده از طول موج بلند تحت نور قرمز سبب جلوگیری از کاهش تولید تخم مرغ می شود.
Hassan و همکاران (2013) در مطالعه خود برای یافتن اثرات نور رنگی در مرغ های تخمگذار از 600 مرغ تخمگذار هایلاین در سن 12 هفتگی استفاده کردند. تولید تخم مرغ در مرغ های پرورش یافته تحت نور قرمز در مقایسه با نورهای سفید، سبز و آبی افزایش یافت، همچنین رنگ پوست تخم مرغ در زیر نور قرمز تیره تر شد. علاوه بر این، مشاهده شد که غلظت FSH در مرغ های تحت نور قرمز و قرمز-سبز بطور معنی داری افزایش یافته است.
Borille و همکاران (2013) عملکرد مرغهای تخمگذار را در زیر LED های با طول موج متفاوت و لامپ های رشته ای مقایسه کردند. در این مطالعه 360 مرغ تخمگذار براون لوهمن در زیر نورهای آبی، زرد، سبز، قرمز، سفید و لامپ های رشته ای پرورش یافتند. استفاده از LED های سفید و قرمز تاثیر منفی بر تولید تخم مرغ، وزن و پارامترهای کیفیت تخم مرغ در مرغ های تخمگذار تجاری نداشت.
Pyrzak و همکاران (1987) گزارش کردند که بیشترین تولید تخم مرغ در زیر نور قرمز مشاهده میشود. هر چند در مطالعه Borille بیشترین میزان تولید تخم مرغ در نور سفید مشاهده شد.
Baxter و همکاران (2014) اثر طول موج نور را که توسط شبکیه یا گیرندههای خارج شبکیهای یا هر دو آنها هدایت میشود را بررسی کردند، طی یک دوره 15 هفتهای، جوجه های نر و ماده بینا و نابینا بررسی شدند. نتایج نشان داد که بين جوجه های بینا و نابینا اختلاف معنی داری در توليد تخم مرغ وجود ندارد. تولید تخم مرغ تحت تاثیر قرارگیری در معرض محرکهای شبکیه قرار نگرفت. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که نور قرمز برای افزایش تعداد تخمکها ضروری و مناسب است.
Svobodova و همکاران (2015) اثرات طول موج نور بر کیفیت هوا در سالن، عملکرد مرغهای تخمگذار و ساختار میکروبیولوژیک پوسته تخم مرغ را بررسی کردند. در آزمایش، از مرغ های قهوه ای ISA در سن 22 تا 75 هفتگی که در چهار سالن با مجموع 14000 مرغ در هر سالن مرغ نگهداری میشوند استفاده شد. منابع نور شامل رنگ های آبی، سبز، قرمز و زرد رنگ بود. تولید تخم مرغ روزانه در نور سبز 83.9٪ ،در نور آبی84.77٪ ، در زیر نور زرد 86.75٪ و در زیر نور قرمز 87.01٪ گزارش شد. این محققین مشاهده کردند که کمترین میزان تلفات 12.65٪ در مرغ های تحت نور قرمز و بالاترین میزان مرگ و میر در مرغ های تحت نور آبی 14.30٪ روی داده است.
اثرات طول موج نور بر خروس ها
Lewis and Morris (2006) گزارش دادند که بزرگترین محرک در خروس ها صرف نظر از معیارهای بلوغ جنسی قرارگیری در معرض نور سفید یا قرمز است. در مطالعه ای بر روی خروس های گوشتی 32 روزه در زیر نور قرمز، سبز، آبی و سفید هیچ تغییری در وزن بیضه ها مشاهده نشد. لازم به ذکر است که در نور آبی نسبت به نور سبز سطح بالاتری از غلظت تستوسترون پلاسما مشاهده شد. در نور سفید و قرمز غلظت تستوسترون در سطح متوسط بود. نویسندگان اشاره کرده اند که ممکن است خروس های 32 روزه برای واکنش به محرک های جنسی نوری بیش از حد جوان باشند.
در مطالعات صورت گرفته بر روی در مرغ تخمگذار، نور قرمز و سفید سبب رشد اولیه تخمدانها و افزایش تولید تخم مرغ می شود. علاوه بر این، بالاترین میزان مرگ و میر در مرغ های تخمگذار زیر نور آبی و پایین ترین تلفات در نور قرمز مشاهده میشود. در مطالعات انجام شده در خروس، بیشترین تحریک جنسی در زیر نور قرمز و سفید ثبت گردید. با این وجود، سطح تستوسترون خون، در نور آبی افزایش یافت.
به منظور افزایش بهرهوری، افزایش سطح تولید و افزایش آسایش حیوانات، در مدیریت پرورش طیور بایستی طول موج نور و منبع نور به دقت مورد توجه قرار گیرند.
منبع: سپاهان دانه